Η Πόλις εάλω!
«... κ’ η καστρόπορτα άνοιξε, κ’ η μερμηγκιά χύμηξε μέσα με φοβερή οχλοβοή.
Εκείνη την ώρα ακούστηκε μια φωνή: «Η Πόλη πάρθηκε!»
Ο δυστυχής βασιλέας κέντησε τ’ άλογό του κ’ έδραμε κατά το μέρος που γινότανε ο θρήνος, κράζοντας και δίνοντας θάρρος στους δικούς του. Μα το τουρκομάνι φούσκωνε ολοένα κι άμπωχνε μπροστά του τους λιγοστούς χριστιανούς.
Τότες ο Κωνσταντίνος έπεσε μέσα στο πλήθος σαν λέοντας, με το σπαθί στο χέρι, κ’ έτρεχε σαν ποταμός το αίμα από τα χέρια κι από τα ποδάρια του. Από τα δεξιά του πολεμούσε ο Δον Φραγκίσκος ο Τολεδιάνος, και σαν τον αϊτό λιάνιζε τους οχτρούς με το στόμα και με τα νύχια. Κι ο Θεόφιλος ο Παλαιολόγος, σαν είδε τον βασιλέα ματωμένον, φώναξε κλαίγοντας: «Θέλω να πεθάνω! Δεν θέλω να ζήσω!» και ρίχτηκε μέσα στους Τούρκους βαρώντας με το σπαθί του. Κι ο Γιάννης ο Δαλμάτης βρέθηκε εκεί πέρα, και πολεμούσε σαν λεοπάρδαλος.
Τρεις φορές αμπώξανε τους Τούρκους αυτοί οι γενναιόκαρδοι άντρες, μα στο τέλος σκοτωθήκανε, και τα κορμιά τους βουλιάξανε μέσα στ’ ανθρωπομάνι. Μαζί τους πολεμήσανε και σκοτωθήκανε κι άλλοι στρατιώτες χριστιανοί, και παραδώσανε την ψυχή τους για την πίστη του Χριστού, κοντά στην πόρτα του Αγίου Ρωμανού, την Τρίτη το πρωΐ, 29 Μαΐου 1453. Εκεί παράδωσε την ψυχή του κι ο μάρτυρας βασιλιάς, κράζοντας με δάκρυα: «Δεν υπάρχει χριστιανός να κόψει την κεφαλή μου;»
Την ώρα που γινότανε στην καστρόπορτα του Ρωμανού αυτός ο θρήνος, μέσα η πολιτεία ήτανε έρημη, γιατί οι άνθρωποι είχανε κλειστεί στα σπίτια από την τρομάρα τους. Μέσα στα βουβά μεϊντάνια και στους δρόμους ακουγότανε μοναχά η φωνή: «Η Πόλη πάρθηκε!», «Η Πόλη πάρθηκε!» - κι από τον αντίλαλο παραλύνανε τα γόνατα από την τρομάρα. Πολλοί τρελλαθήκανε ακούγοντας αυτή τη φωνή να κράζει με θρήνο: «Η Πόλη πάρθηκε!», «Η Πόλις εάλω!»
Φώτης Κόντογλου
Η Πονεμένη Ρωμιοσύνη
